Bölgedeki beş ülke arasında dostluk, iyi komşuluk ve işbirliğini teşvik edecek yeni bir ortaklık anlaşmasının 20-21 Temmuz tarihlerinde Kırgızistan’ın Cholpon-Ata kentinde düzenlenecek olan Orta Asya Devlet Başkanları Dördüncü İstişare Toplantısı’nda imzalanması bekleniyor.
Rus temsilciler olmadan gerçekleşecek etkinliğe, her zaman tarafsız kalmaya çalışan Türkmenistan ve herhangi bir ittifaka katılmaktan kaçınan Özbekistan liderlerinin de katılacağı bildirildi.
Bu toplantı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve Orta Asya cumhuriyetlerinin çoğunda yaşanan ciddi kanlı olaylardan bu yana bölgenin devlet başkanlarının bir araya geldiği ilk toplantıdır.
Çolpon Ata Zirvesi: Önemi
Ülke liderleri, Orta Asya ülkelerinin bölgesel güvenliğe yönelik zorluklara ve tehditlere ortak yanıt verme konusunda işbirliğinin güçlendirilmesi konusunda görüş alışverişinde bulunacak, bölge ülkelerinin sürdürülebilir ekonomik büyümesini sağlamak için işbirliğinin genişletilmesi ve Orta Asya ülkeleri arasında kültürel ve insani işbirliğinin daha da güçlendirilmesi konularını ele alacak.
Kazakistan Dışişleri Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde Kazakistan Devlet Başkanı’nın «Kazakistan Cumhuriyeti, Kırgız Cumhuriyeti, Tacikistan Cumhuriyeti, Türkmenistan ve Özbekistan Cumhuriyeti arasında dostluk, iyi komşuluk ve yirmi birinci yüzyılda Orta Asya’nın kalkınması için işbirliği anlaşmasının imzalanmasına ilişkin» kararname taslağı yayınlandı.
Belgenin açıklayıcı notunda «jeopolitik çalkantılar, uluslararası arenadaki gerilimler ve küresel güvenliğe yönelik artan tehditler bağlamında, Orta Asya ülkeleriyle işbirliğinin derinleştirilmesi Kazakistan için giderek daha önemli hale gelmektedir» söyleniliyor.
«Bölgesel işbirliğini geliştirmek amacıyla, güvene dayalı ilişkiler kurmak, bölgenin sürdürülebilir kalkınmasını sağlamak, bölgede istikrar ve güvenliği güçlendirmek ve bölge ülkelerinin çıkarlarını etkileyen konuları çeşitli uluslararası platformlarda tanıtmak için tedbirler alınmaktadır. Devlet Başkanlarının üç istişare toplantısı sonucunda bölgesel yakınlaşma süreçleri istikrarlı hale gelmiştir. Bölgede yapıcı ve çok taraflı bir siyasi diyalog tesis edilmiştir» — denilmektedir.
Anlaşmanın özü, «tarafların birbirlerine karşı güç kullanmaktan veya güç kullanma tehdidinde bulunmaktan kaçınma, küresel ve bölgesel düzeyde barış ve güvenliği güçlendirmek için birlikte çalışma ve güncel zorluk ve tehditlere karşı koyma çabalarını koordine etme taahhütlerini yeniden teyit etmeleridir». «Anlaşmanın, Orta Asya devletleri arasında karşılıklı yarar sağlayan işbirliğinin daha da derinleştirilmesi, dünya toplumuyla en uygun ilişki modelinin oluşturulması ve güncel zorluk ve tehditlere karşı ortak bir yaklaşım geliştirilmesi için sağlam bir temel teşkil edeceği ve ayrıca bölgede devletlerarası işbirliğinin geliştirilmesine katkıda bulunacağı» vurgulanmaktadır.
İstikrarsızlık karşısında birlik
Orta Asya devletlerinin liderleri bölgenin çıkarlarını savunmak için birleşmeye çalışıyor. Bu devletlerin liderlerinin, büyük ağabey Rusya’nın katılımı olmadan kendi başlarına bir araya geldikleri nadir bir durumdur. Kafkasya’da da benzer bir eğilim var. Ermenistan, Türkiye ve Azerbaycan ile ilişkiler kurarak dış politikasını tamamen değiştirdi ve Gürcistan ile birlikte bölgede birlik ve beraberliği savunuyorlar. Bu her iki bölge için de tehlikeli bir an. Orta Asya ülkeleri arasında işbirliğinin güçlendirilmesi fikri yeni değil ve bu girişim uzun zamandır dile getiriliyor.
Beş ülkenin liderleri bu niyetle önce Nur-Sultan’da, daha sonra da Taşkent’te bir araya geldi. Daha sonra zirve Bişkek’te yapılacaktı ancak ülkedeki iç sorunlar ve bunu takip eden cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri nedeniyle etkinlik ertelendi. Bu nedenle geçen yıl Türkmenistan’da bir istişare toplantısı düzenlendi. Şimdi sıra Kırgızistan’daki zirveye geldi. Yaklaşan zirve tarihi bir olaydır ve tüm ülke başkanlarının mutabık kalması halinde bölge sorunlarının ortak çözümü için gerekli koşullar oluşacaktır. Bu da ticaret, ekonomi, yatırım ve güvenlik alanlarında işbirliğinin güçlendirilmesi açısından faydalı olacaktır.
Cholpon-Ata kentinde yapılacak olan zirve, bölgenin çeşitli ülkelerinde yaşanan kanlı olaylar, Türkmenistan’daki iktidar değişikliği ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana Orta Asya devlet başkanlarının ilk toplantısı olacak. Geçtiğimiz yıl benzer bir toplantı 6 Ağustos 2021 tarihinde Türkmenistan’da gerçekleştirilmişti. Orta Asya devlet başkanları istişare toplantılarının ilki Nur-Sultan’da (2018), ikincisi ise Taşkent’te (2019) gerçekleştirilmiştir. 2020 yılında Kırgızistan’da yapılması planlanan zirve, koronavirüs pandemisi nedeniyle bir yıl ertelendi ve Türkmenistan Ağustos 2021’de bölgesel komşularına ev sahipliği yaptı.
Kaynak: Kierunek Kaukaz