Перейти к содержанию

Шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының (БАҚ) 2022 жылғы қыркүйек айы бойынша Орталық Азия елдерін шолуы

Самарқандта өткен ШЫҰ саммиті, Қырғызстан мен Тәжікстан арасындағы әскери шиеленіс, Қазақстандағы кезектен тыс президенттік сайлау, Ресейдің Украинаға басып кіруіне орай шиеленістің өршуі, Иран мен Үндістанның арақатынасы  — бұл 2022 жылдың қыркүйегінде шетелдік баспасөз беттерінде қозғалған Орталық Азияға қатысты тақырыптардың бірқатары.  

Қазақстан Әскери бюджетті арттыру және жаңа әскери заң

Қазақстан 2022 жылы қорғаныс секторына бір триллион теңге бөлді. Бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда, 303,7 миллиард теңгеге артық. Қорғаныс шығындарының елеулі деңгейде өсуі аясында үкімет әскери заңға өзгеріс енгізуді ұйғарды. Республика бюджетінің 02.12.21 жылғы 2022-2024 жж. арналған алғашқы нұсқасында Қазақстан қорғаныс секторына 858,8 млрд теңге бөлген. Бұл қаражаттың 61%-ы Қорғаныс министрлігіне, қалған бөлігі Төтенше жағдайлар жөніндегі министрлікке және Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігіне бағытталған. Жалпы бюджеттің жартысы — 494,6 млрд теңге – Қорғаныс министрлігіне бөлінеді. Бірақ 2022 ж. мамырда қорғаныс бюджеті 162,6 млрд теңгеге артты (оның ішінде 56,9 млрд теңге Қорғаныс министрлігіне бөлінді) және ол бір триллион 21 млн теңгеге жетті. Бұл өткен жылғы бюджетпен салыстырғанда, 303,7 миллиард теңгеге көп.

2022 жылдың тамызында бірқатар елдердегі тұрақсыздықты талдау

2022 жылдың 1-31 тамыз аралығында ОА елдерінде, Түркияда, Иран мен Әзірбайжанда, жалпы алғанда, 233 наразылық акциясы өтті. 2022 жылғы шілдемен салыстырғанда, ең көп наразылық танытқан ел — Түркия (87), ал қатысушылар саны жағынан ең ауқымды наразылық акциясы Өзбекстанда өрбіді (шамамен 1000 адам).

Шетелдік БАҚ Орталық Азия туралы – шілде 2022

2022 жылдың шілде айында Орталық Азияда көптеген саяси оқиғалар болды: сараптамалық материалдарда Ресей мен Батыс арасындағы елдердің теңгерілу, қауіпсіздік және адам құқығы мәселелері, жаппай наразылық және Орталық Азия мемлекеттері басшыларының IV Консультативтік кездесуі туралы тақырыптар қамтылды.

Орталық Азиядағы бұқаралық наразылық акциялары

7 елде бір ай ішінде 210 наразылық акциясы және/немесе жаппай тәртіпсіздіктер орын алды. Наразылық саны бойынша 2022 жылы шілдеде Түркияда 75 наразылық акциясы,  Иранда — 67, Әзірбайджанда — 50, Қазақстанда -31, Қырғызстанда — 13, Өзбекстанда – 2 акция өтті. Ең көп наразылық танытқан қатысушылар саны жағынан Өзбекстан алда тұр. Өзбекстанның конституциясынан Қарақалпақстанның автономиясын алып тастау туралы өзгеріс енгізуі  20-25 мыңға жуық адам қатысқан жаппай наразылық тудырды. 

Орталық Азия елдерінің саммиті: жаңа альянс құру мақсатында өтті ме?

Қырғыз қаласы Шолпан-Атада 20-21 шілдеде өтетін Орталық Азия мемлекет басшыларының төртінші Консультативтік кездесуінде  достықты, тату көршілікті және аймақтағы бес мемлекет арасындағы ынтымақтастықты нығайту жөніндегі келісімге қол қою жоспарлануда.   

Тоқаевтың қайта құруы. Қазақстан сыртқы және ішкі өзгерістер алдында

5 маусымда Қазақстанда конституциялық референдум өтті. Сайлаушылардың 80%-ы (68%-ы қатысты) Конституция баптарының үштен бірін қамтитын түзетулер пакетінің (барлығы 56 түзету енгізілді) қабылдануын қолдады. Реформаның мәлімделген мақсаты «суперпрезиденттік» жүйеден президенттік республикаға көшу, мұнда мемлекет басшысының басымдығы қуатты парламентпен шектеледі. Бұл елді басқаруды жақсартады, және стратегиялық көзқарас тұрғысынан қазақстандық мемлекеттілікті нығайтады. Жаңа конституция емес, қолданыстағы конституцияны өзгерту фактісі, өзгерістер ауқымы қаншалықты кең болуына қарамастан, оны жасаушы – Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың – жаңа жүйе құруға емес, кезекті реконструкциялауға («қайта құру»)ұмтылысын білдіреді.  

Орталық Азия елдерінің валютасы Ресей рубліне қалай ілесуде?

Ресей рублі шетелдік валюталарға қатысты қалыпқа түсті. Қазақ теңгесі, өзбек сомы, тәжік сомониы мен түрікмен манаты да нығайып келеді. Батыстың Ресейге қарсы  санкцияларынан кейін рубльден кейін Орталық Азия мемлекеттерінің валюталары да құнын жоғалта бастап еді.

Париж Орталық Азия, Түркия мен Әзірбайжандағы оқиғаларды жіті бақылауда

Ағымдағы жылдың көктем айларында француз жаңалықтар порталында 44 материал –Орталық Азия елдеріне, 373 мақала — Түркия, 207-сі – Әзірбайжан еліне арналды. Көпшілік жағдайда бұл материалдар ірі жаңалық порталдарында бейтарап сипатта жарияланды.