Rusya-Ukrayna savaşı, Rusya’ya Batı tarafından yapılan kapsamlı yaptırımlar ve Rusya’dan Avrupa’ya geçen transit koridorların, Avrupa devletleri tarafından kapatılma olasılığının artması, tarih boyunca iç ve dış pazarlara ulaşmak için Rusya üzerinden demiryolu ve karayollarını kullanan, denize kıyısı olmayan Orta Asya ülkeleri için büyük sonuçlar doğurmakta.
Savaştan önce Rusya, Ukrayna, Polonya ve Beyaz Rusya, Avrupa’yı Doğu Asya’ya bağlayan «Yeni Avrasya kara köprüsünün» bir parçası olmayı umuyorlardı. Ancak, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 24 Şubat’ta Ukrayna’yı yeniden işgal etme emri vererek tüm umutları yok etti. Bu, Çin için de büyük bir problem oldu ve aynı zamanda Rusya, Karadeniz ve Orta Asya’dan geçen Kuşak-Yol Projesi’nin (BRI) kuzey rotasını tehlikeye girdi.
Denize kıyısı olmayan Orta Asya’daki ülkeler, uluslararası ticaretlerindeki bu ani gelişen problemi, Hazar Denizi’nden Avrupa’ya açılan Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu hattı ile çözebilirler. Bir diğer önemli alternatif ise, kara geçiş ağları Türkiye ve Avrupa’nın yanı sıra İran ve Umman Körfezlerindeki limanlara bağlantıları olan ve İran üzerinden geçen kuzey-güney rotası olabilir. İran’ın Hint Okyanusu’na doğrudan erişimi olan ve Orta Asya ülkelerine en yakın tek limanı “Çabahar” özellikle büyük önem taşıyacaktır.
Özbekistan, mevcut Rusya-Ukrayna savaşının başlamasından sadece birkaç hafta önce, bu yılın Ocak ayında, limana erişim konusunda bir anlaşma imzalayarak Çabahar liman projesine katılmaya büyük ilgi gösterdi. Özbekistan’ın ihracat ve ithalatının yaklaşık yüzde 80’i Rusya’dan geçmektedir. Bu nedenle Taşkent’in başka yönlerde yeni ticaret rotaları araması oldukça mantıklıdır. Çabahar limanı bu yüzden Taşkent’in ilgi odağı oldu. Özbekistan’ın halihazırda kuzey Afganistan’a demiryolu bağlantıları bulunmakta ve Çabahar limanına erişimi kolaylaştırmak için Herat üzerinden İran demiryolu ağına bağlanmayı planlıyor. 2020’nin sonunda İran’ın, iki ülke ile Hindistan arasındaki multimodal (deniz ve demiryolu) transit bağlantısını daha da güçlendirecek olan Khaf-Herat sınır ötesi demiryolu hattını tamamlayıp hizmete açmasıyla tüm bunlar daha da somut bir hal alıyor.
İran, Özbekistan’ın yaptığı gibi, Taliban’ın iktidara dönmesinden sonra Afganistan İslam Emirliği ile nispeten yakın ilişkiler kurdu. iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari işbirliklerinin çoğu, eskisi gibi devam ediyor. Özbekistan’ın, Çabahar liman projesine katılması, Hindistan’a, ezeli rakibi Çin’in Çin-Sovyet ayrılığı sonrası bölünen beş ülkenin ana ticaret ve ekonomi ortağı olduğu bölgede, 80 milyonluk bir pazara daha kolay ve daha doğrudan erişim olanağı sağlayacaktır. Genel olarak, Ukrayna’daki savaş ve Rusya’nın Avrupa’ya geçiş yollarına getirilen kısıtlamalar, Özbekistan’ın Çabahar limanı transit projesine olan ilgisini daha da artırmasının yanı sıra diğer Orta Asya ülkelerinin de buraya ilgi duymasını sağlayacaktır. Ancak, elbete ki bunu yapmak için Orta Asya hükümetleri ile Taliban kontrolündeki Afganistan arasındaki ilişkilerin daha da geliştirilmesi gerekmektedir.
Kaynak: Kierunek Kaukaz