Марказий Осиё ва Жанубий Кавказ давлатлари бутун декабр-январ ойларида «қайнаб» кетган еди. Сўнгги 2 ой минтақанинг камида 7 мамлакатида туркий ва Ерон-туркий аҳолиси бўлган норозилик фаоллиги даражаси жиҳатидан мисли кўрилмаган бўлиб қолди (еслатиб ўтамиз, Туркия ва Ероннинг ўзи бундан мустасно).
Аммо ҳали ҳам чегараларни кенгайтиришга ва норозилик расмини тўлиқ кўриб чиқишга арзийди. Биринчидан, норозилик тарқалишининг минтақавий кўламини тушуниш.
Январ ойида Туркияда 19 норозилик ҳаракати ва / ёки иш ташлаш қайд етилди. Уларнинг аксарияти тинч норозилик намойишлари еди. Улар 10 та маҳаллий пунктга таъсир етиб, улардан 3 таси мамлакатдаги енг йирик шаҳарлардир. Стамбул енг норозилик бўлиб чиқди: 10 чиқиб 19 ҳаракатлар бу ерда бўлиб ўтди.
Умуман олганда, географик жиҳатдан норозиликларнинг аксарияти Туркиянинг ғарбий ва жануби-ғарбий қисмларида, қирғоқ ёки қўшни шаҳарларда бўлиб ўтди.
Иштирокчилар сони кўпинча 100 кишидан ошмади. Фақатгина истисно-бу ҳайвонларнинг шафқацизлигига қарши курашган фаолларнинг чиқиши: бу ерда 2000 га яқин норозилар бор еди.
Норозиликнинг асосий «оқими» ойнинг иккинчи ярмида содир бўлди. 21.01.22 дан бошлаб еса мамлакатдаги ижтимоий-иқтисодий вазиятдан норозилик сони кескин ошди: 9 та норозилик акциясидан 11 таси ушбу мавзуга бағишланди. Одамлар иш ҳақини оширишни талаб қила бошладилар (5) ва електр енергиясининг нархининг ошиши ҳақида фаол шикоят қила бошладилар (4).
2022 ЙИЛ ЯНВАР ОЙИДАГИ НОРОЗИЛИК ФАОЛИЯТИ ТЎҒРИСИДА ҚИСҚАЧА МАЪЛУМОТЛАР
1) 09.01.22
Манзил: Кадыкей (Стамбул)
- Норозилик фаолиятининг шакли: транспарантлар билан митинг утказиш. Ёзувларда «Кўчадаги ҳайвонлар қаровсиз қолмайди.»
- Иштирокчилар сони: 2000 га яқин.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: ҳайвонларга нисбатан шафқатсизлик фаоллари ва шунчаки ҳаваскорлар
- Бахона: Р. Ердоғаннинг шаҳар кўчаларидан уйсиз итларни «олиб ташлаш» ҳақидаги қарори.
Ҳуқуқ-тартибот идоралари иштирокчиларга аралашмаган. - Якунланиши — аксия иштирокчилари тарқалиб кетишди.
2) 11.01.22
Манзил: Элязыг, Fırat университети олдида.
- Норозилик фаолиятининг шакли: Fırat универститет биноси олдида митинг утказиш.
- Иштирокчилар сони: 50 га яқин талабалар.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби:тиббиёт факултети талабалари.
- Сабаби: ёшларга жамоатчилик босимига қарши норозилик.
- Бахона: университет ётоқхонасида ва ота-оналарнинг босими туфайли талаба Енес Каранинг ўз жонига қасд қилиши.
- Якунланиши: улар Энес Каранинг ўлимининг сабаблари ва ёшларнинг талаблари ҳақида пресс-релизни ўқийдилар. Полиция жалб этилмади. Талабалар тарқалиб кетишди.
3) 13.01.22
Манзил: Мерсин (Енишехир)
- Норозилик фаолиятининг шакли: Туркиянинг 2021 йилда Стамбул конвенциясидан чиқиши фонида транспарантлар билан митинг утказиш. Шиорлар ўқилди:
-Исён қилдик!
-Аёлларнинг оммавий ўлдирилиши етарли!
-Еркаклар отишади, давлат ҳимоя қилади.
-Ўлдирилган аёллар — бу бизнинг исёнимиз.
- Бахона: Мерсинда (Розия осмонида) ва Истанбулда (ҳуқуқшунос Дилара Йилдиз) қизларнинг ўлдирилиши.
- Иштирокчилар сони: 19 ёшдаги 30-45 аёл.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: Мерсин шаҳрининг «Аёллар платформаси» фаоллари
- Ташкилотчилар: «Мимоза» аёллар уюшмаси.
- Якунланиши: Аксия иштирокчилари тарқалиб кетишди.
4) 14.01.22
Манзил: Стамбул (ВВС биноси олдида)
- Норозилик фаолиятининг шакли: иш ташлаш
- Иштирокчилар сони: 19 журналист, Туркия журналистлар уюшмаси раиси (TGS) Гекхан Дурмуш ва Туркия лейбористлар партияси депутати Ахмет Шик.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: Стамбул ВВС хизмати ходимлари
- Сабаби: юқори инфляция ва Туркияда яшаш нархи, журналистларнинг сотиб олиш қобилиятига таъсир қилади. Иштирокчилар, шунингдек, Буюк Британия ва бошқа ВВC бюроларида ВВC журналистлари сифатида уларнинг ҳуқуқлари ҳурмат қилинмаганлигини таъкидладилар.
- Бахона: Туркия журналистлар уюшмаси (TGS) ва BBC нинг ўзи жамоавий музокаралар пайтида келиша олмадилар.
- Якунланиши: Аксия иштирокчиларнинг тарқалиши билан якунланди.
5) 14.01.22
Манзил: Стамбул (Истиклал)
- Норозилик фаолиятининг шакли: юриш. Fırat тиббиёт факултети талабаларининг норозилик акциясини давом еттиришяратган университет, лекин аллақачон Стамбулда.
- Фаол хештег: #EnesKara.
- Иштирокчилар сони: 100 га яқин киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: Fırat университети тиббиёт факултети талабалари.
- Сабаби: ёшларга жамоатчилик босимига қарши норозилик.
- Бахона: университет ётоқхонасида ва ота-оналарнинг босими туфайли талаба Енес Каранинг ўз жонига қасд қилиши.
- Куч ишлатиш: Полиция куч билан тарқалди (қўл сиқиш, дубинка). 83 маҳбуслар, шу жумладан мухбирлар (2).
- Ташкилотчилар: «Биз бирга бўлолмаймиз» (Barınamıyoruz) ва «Уйсизлар» (Yurtsuzlar) ҳаракати.
6) 17.01.22
Манзил: Стамбул, Бейкоз (хонанда Сезен Аксунинг уйи олдида)
- Норозилик фаолиятининг шакли: митинг.
- Иштирокчилар сони: 20 киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: мўмин фуқаролар.
- Сабаби:диний жамоат томонидан машҳур клипни имонни ҳақорат қилиш сифатида қабул қилиш.
- Бахона: Аксу қўшиғининг 2007 йилги ремейкининг чиқарилиши, бу ерда «Жоҳил Момо ҳаво ва Одам Атога Салом» ибораси ноўрин ишлатилган.
- Куч ишлатиш: Сезилмади. Полиция ҳозир бўлган, аммо норозилик ҳаракати тирбандликка халақит бермаслиги учун.
- Якунланиши: протестующие разошлись после зачтения заявления.
7) 17.01.22
Манзил: Анкара (Чанкай Туналы Хилми кучасида)
- Норозилик фаолиятининг шакли: юриш. Fırat тиббиёт факултети талабаларининг норозилик акциясини давом еттиришяратган университет, лекин аллақачон Анкарада. Улар «Энес Кара – исёнимиз» шиорини куйладилар
- Фаол хештег: #EnesKara.
- Иштирокчилар сони: аниқланмаган.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: Fırat университети тиббиёт факултети талабалари.
- Сабаби: ёшларга жамоатчилик босимига қарши норозилик.
- Бахона: университет ётоқхонасида ва ота-оналарнинг босими туфайли талаба Енес Каранинг ўз жонига қасд қилиши.
- Куч ишлатиш: Транспарантни очмоқчи бўлганида, полиция аралашди. Кўплаб ёшлар қўлга олинди.
Ўтаётган фуқаролар полициянинг қаттиқ муносабатини танқид қилиб: «Буни қилманг, улар шунчаки болалар» дейишди.
8) 20.01.22
Манзил: Стамбул, Босфор университети.
- Норозилик фаолиятининг шакли: университет олдида митинг утказиш.
- Иштирокчилар сони: 70 га яқин киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби:Стамбулдаги Босфор университеті профессорлар таркиби (Boğaziçi).
- Сабаби: Ердоғаннинг доктор Начи Инджини ректор этиб тайинлаши.
- Бахона: Бунинг сабаби бир неча омиллар еди:
-дастлаб ушбу университетда белгиланганидек, университет профессорлари томонидан уни сайлаш емас, балки ректорни тайинлаш ҳақиқати.
-уч сайланган деканни ишдан бўшатиш. Инджининг таъкидлашича, деканлар уларга нисбатан бошланган «интизомий» текширувлар туфайли ўз вазифаларидан четлатилган. - Якунланиши: Аксия иштирокчиларнинг тарқалиши билан якунланди.
Аслида, бу 2021 йил январ ойида, Мелих Булу биринчи marta университет ректори етиб тайинланганда бошланган норозиликнинг давоми. У пайтта бу қадам жинсий озчиликларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ҳаракатларига айланган оммавий норозиликларнинг бошланишига биринчи қадам бўлди.
Шуниси еътиборга лойиқки, учта декан ҳам 2021 йилда университет мустақиллигини қўллаб-қувватлаш учун норозилик намойишларида қатнашган.
9) 21.01.22
Манзил: Самсун
- Норозилик фаолиятининг шакли: YEPAŞ биноси олдида митинг утказиш.
- Иштирокчилар сони: 19 киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: шаҳар аҳолиси.
- Сабаби: олий електр харажатларни.
- Ташкилотчилар: Озодлик ва бирдамлик партияси (SOL).
- Якунланиши: Гуруҳ баённомани ўқиб чиқиб тарқалиб кетишди.
10) 23.01.22
Манзил: Стамбул (Бакыркёй)
- Норозилик фаолиятининг шакли: Стамбулдаги Олимпия маркази олдида митинг утказиш.
- Иштирокчилар сони: 70 киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: уйғур вакиллари гуруҳи.
- Сабаби: Хитойда 2022 йилги қишки Олимпия ўйинлари.
- Ташкилотчилар: Шарқий Туркистон спорт ва тараққиёт ассоциацияси. Тахир Гёкбайрак — президент.
- Якунланиши: Иштирокчилар баёнотни ўқиб чиқиб тарқалиб кетишди.
11) 24.01.22
Манзил: Стамбул (перед офисом Trendyol офисининг олдида)
- Норозилик фаолиятининг шакли: иш ташлаш.
- Иштирокчилар сони: 100 га яқин киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: Trendyol совда платформасининг курьерлари.
- Сабаби: 11% расмий инфляция даражасига қарамай (36%) кам иш ҳақи ўсиши.
- Якунланиши: Акция утказишдан сўнг ходимларнинг иш ҳақи учун нафақалар 38,8% гача оширилди.
12) 25.01.22
Манзил: Стамбул (аэропорт).
- Норозилик фаолиятининг шакли: митинг. Иштирокчилар шиорлар айтиб, уларни меҳмонхона хоналари билан таъминлашни талаб қилдилар.
- Иштирокчилар сони: 100 дан ортиқ.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: Стамбул аэропортида қолиб қуйген туристлар.
- Сабаби: Кучли қор ёғиши туфайли парвозни кечиктириш.
- Якунланиши: Turkish Airlines авиакомпанияси меҳмонхоналарда 5,420 кишини – узларини халқаро рейсларининг йўловчилари жойлаштирганини маълум қилди.
- Куч ишлатиш: Полиция кучлари аэропорт биносига етиб келишди, аммо ҳеч қандай куч ишлатилмади.
13) 27.01.22
Манзил: Анталья
- Норозилик фаолиятининг шакли: иш ташлаш.
- Иштирокчилар сони: аниқланмаган.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: HepsiJet курьерлари.
- Сабаби: битта посилкани етказиб бериш учун тўловни атиги 1 TL га ошириш.
- Бахона: Trendyol курерларининг муваффақиятли норозилик ҳаракати.
- Талаблар:
-иш ҳақини 12.500 ТL гача ошириш + ҚҚС;
-50-км дан бошлаб ҳар бир километр учун ёқилғи тўлови;
-ўз ҳуқуқларини излаётган HepsiJet ходимларига босимни тугатиш;
-норозиликлар туфайли у билан тугатилганларга шартномаларни узайтириш.
14) 27.01.22
Манзил: Денизли
- Норозилик фаолиятининг шакли: иш ташлаш.
- Иштирокчилар сони: 60 киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: Aras Kargo курьерлари.
- Сабаби: иш ҳақини 10% га ошириш
- Бахона: Trendyol курерларининг муваффақиятли норозилик ҳаракати.
15) 29.01.22
Манзил: Стамбул (Trump Tower биноси олдида)
- Норозилик фаолиятининг шакли: иш ташлаш, норозилик акцияси доирасида курерлар тангаларни (1 TL) ерга ташладилар.
- Иштирокчилар сони: 50 га яқин киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: HepsiJet курьерлари.
- Сабаби: битта посилкани етказиб бериш учун тўловни атиги 1 TL га ошириш.
- Талаблар:
-иш ҳақини 12.500 ТL гача ошириш + ҚҚС;
-барча ишдан бўшатилган ходимларни қайта тиклаш;
-барча ходимлар билан янги йиллик шартнома имзолаш. - Бахона: Trendyol курерларининг муваффақиятли норозилик ҳаракати.
16) 30.01.22
Манзил: Измир (Байраклы)
- Норозилик фаолиятининг шакли: бўш кастрюльлар марши. Шиорлар: «Електр нархини қайтаринг».
- Иштирокчилар сони: 20 га яқин киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: шаҳар аҳолиси.
- Сабаби: олий електр харажатларни.
- Якунланиши: тарқалиб кетишди.
17) 31.01.22
Манзил: Стамбул (Scotty компаниясы бош офисининг биноси олдида)
- Норозилик фаолиятининг шакли: иш ташлаш.
- Иштирокчилар сони: 40 га яқин киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: Scotty компаниясининг курьерлари.
- Сабаби:иш ҳақининг етарли эмас даражада ошиши
- Талаблар: иш ҳақини 40% га ошириш.
- Якунланиши: талабларини ўқиб чиқиб, тарқалиб кетишди.
18) 31.01.22
Манзил: Бодрум (Коначик)
- Норозилик фаолиятининг шакли: митинг. Шиорлар: среди прочего были лозунги с призывами к отставке правительства.
- Иштирокчилар сони: 100 га яқин киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: шаҳар аҳолиси, мухолифат партияларининг вакиллари: Республика Халқ партияси (ЧП), «Яхши» партияси (İYİ), Демократия ва тараққиёт партияси (DEVA), Туркия ишчилар партияси (TİP), Меҳнат партияси (ЕМЕР), Халқ демократик партияси (ҲДП), Озодлик ва бирдамлик партияси (SOL).
- Сабаби: олий електр харажатларни.
- Талаблар: тариф ошишини бекор қилиш.
- Якунланиши: талабларини ўқиб чиқиб, тарқалиб кетишди.
19) 31.01.22
Манзил: Ризе
- Норозилик фаолиятининг шакли: митинг.
- Иштирокчилар сони: 70 га яқин киши.
- Иштирокчиларнинг асосий таркиби: шаҳар аҳолиси.
- Ташкилотчи: СНР Республика халқ партияси.
- Сабаби: юқори електр ва газ тўловлари, шунингдек озиқ-овқат нархларининг кўтарилиши.
- Талаблар: тариф ошишини бекор қилиш.
- Якунланиши: Електр енергияси тарифларининг ошиши бўйича кўплаб норозиликлардан сўнг, Туркия Президенти ушбу масала бўйича 31 январ куни Вазирлар Маҳкамаси йиғилишидан сўнг баёнот берди. Ердоған тегишли муассасаларга електр енергияси тарифларини қайта ташкил етиш бўйича кўрсатма берганини маълум қилди. Ойлик лимит 150 киловаттдан 210 киловаттгача оширилди.