Марказий Осиё
Ўтган ойлар билан солиштирганда, июн ойида Марказий Осиё мамлакатларида рўй бераётган воқеалар Франсия ОАВларида унчалик кенг ёритилмаган. Ой давомида атиги 15 та материал чоп этилди, улардан 11 таси Қозоғистонга бағишланган.
Асосий мавзулар:
- Қозоғистонда конституциявий референдум ўтказиш;
- Марказий Осиё давлатларининг Россия Федерациясидан узоқлашиши.
Марказий Осиё АҚШга яқинлашмоқда
Санкциялар ва халқаро ҳамжамиятнинг бўлиниши Марказий Осиё давлатларини Россия ва Украинага нисбатан аниқ позицияни эгаллашга мажбур қилмоқда. На қўллаб-қувватлаш, на қоралаш: бу беш давлатнинг бу борадаги йўналиши. Эслатиб ўтамиз, бу йил 9-май куни Қизил майдонда ўтказилган парадда Владимир Путин билан бирга Марказий Осиёнинг бешта давлатидан бирорта ҳам давлат раҳбари қатнашмади. Қозоғистон ҳатто маҳаллий ҳарбий парадни ҳам бекор қилди.
Белгиларни четга суриб қўйсак, Марказий Осиёдаги барча идоралар Украинанинг ўзини ўзи эълон қилган Донетск ва Луганск вилоятлари мустақиллигининг ҳудудий суверенитетини бузган ҳолда Москвани тан олишда унга эргашишдан бош тортди.
Ле Монде журналисти Э.Гринспан Москванинг таъсирини йўқотиш ҳақидаги мақоласида таъкидлаганидек:
«муҳим паллада Россиянинг ишончсизлиги маҳаллий ҳокимиятларни Туркия, Эрон, ЕИ ва АҚШ каби бошқа ҳамкорларни қидиришни тезлаштиришга ундаши мумкин».
Марказий Осиё мамлакатларида бу назария Қозоғистон томонидан амалга оширилган қадамлар билан исботланган. АҚШ Россияга қарши санкциялар киритгач, Қозоғистон АҚШдаги Қозоғистон элчихонасининг кучли иттифоқчиси бўлган Вашингтонда жойлашган Греенберг Трауриг юридик фирмаси ёрдамида АҚШ билан иқтисодий муносабатларини мустаҳкамлаш учун қўлидан келган барча ишни қилмоқда. Фирма Қозоғистон дипломатларига 2020-йил охирида Қозоғистон чиқариб ташланган ривожланаётган дунё давлатлари рўйхатидан товарларни танлаш бўйича божларни олиб ташлайдиган Умумий имтиёзлар тизимига қайта қабул қилиш жараёнида ёрдам бермоқда.
Туркия
Туркия 2022-йил июн ойида Туркия бўйича 127 та материал чоп этилди, уларнинг аксарияти маълумот берувчи хусусиятга эга. Франсуз таҳлил марказлари томонидан чоп этилган 3 та мақола ҳам шу жумладан.
Асосий мавзулар:
- Туркиянинг Швеция ва Финляндиянинг НАТОга қўшилиши бўйича позицияси;
- Озиқ-овқат инқирози билан шуғулланишда Туркияга ёрдам;
- Туркиядаги иқтисодий таназзул / инқироз;
- Туркияда аёлларни ўлдириш;
- Саудия Арабистони валиаҳд шаҳзодаси Туркия президенти билан учрашди.
Туркия ва Саудия Арабистони муносабатларининг нормаллашуви
Саудия Арабистони валиаҳд шаҳзодаси июн ойида Туркияга расмий ташриф билан келди. Ташриф ўн йил давомида узилиб қолган икки томонлама муносабатларни нормаллаштиришга қаратилган саъй-ҳаракатлар фонида ўтказилмоқда. Туркия ва Саудия Арабистони ўртасидаги муносабатлар 2011-йилги “Араб баҳори”дан сўнг кескинлашган. Анқара «Мусулмон биродарлар»га яқин гуруҳларни қўллаб-қувватлаб, араб режимларини ислоҳотга чақириб, минтақадаги ролини кучайтиришга ҳаракат қилганида. 2018-йил октябр ойида Истанбулдаги қироллик консуллигида саудиялик журналистнинг ўлдирилиши бўйича тергов олиб борилиши натижасида дипломатик алоқалар бутунлай тўхтаб қолди.
«Иккала давлат ҳам бу ташрифга муҳтож: Туркия жиддий иқтисодий инқирозга дучор бўлиш учун сармоя изламоқда ва Саудия Арабистони турк ҳарбий технологиясига қизиқиш билдириши мумкин».
Бу ҳақда Сингапур Миллий университети қошидаги Яқин Шарқ институти ходими Жеймс Дорси АФПга маълум қилди. Саудия Арабистони ва Туркия ўртасидаги муносабатларнинг нормаллашиши бутун минтақага таъсир қилади.
Яқин Шарқда барқарорликни мустаҳкамлашга ҳисса қўшиши ва Яқин Шарқ мамлакатлари билан Туркия ўртасида стратегик келишувларга йўл очиши мумкин, бу эса ўз навбатида минтақа мамлакатлари иқтисодиёти ва ўзаро савдога ижобий таъсир кўрсатади.
Озарбайжон
Озарбайжон контекстида франтсуз оммавий ахборот воситаларида 58 та мақола чоп этилган бўлиб, улардан 18 таси салбий маънода ёзилган. Шуни таъкидлаш керакки, салбий нашрларда асосан бир муаллифнинг фикри ифодаланади. 5 та материал таҳлилий марказлар порталларида жойлаштирилган.
Асосий мавзулар:
- Озарбайжондан Европа мамлакатларига нефт етказиб бериш ҳажмини ошириш;
- Европа Иттифоқи ва Россия Озарбайжон ва Арманистон муносабатларини тартибга солишда воситачи ҳисобланади.
Воситачилик роли учун Европа Иттифоқи ва Россия Федерациясининг рақобати
Умумий манзара мураккаб бўлса-да, биз ушбу можарода иштирок этаётган ташқи кучлар ва иштирокчиларнинг ўзгаришига, хусусан, Бокуда ҳам, Ереванда ҳам воситачи сифатида ижобий қабул қилинган Европанинг пайдо бўлишига гувоҳ бўлмоқдамиз.
2022-йил 7-июн куни Лавров Москва Арманистон ва Озарбайжонга 2020-йилда Тоғли Қорабоғни назорат қилиш учун уруш саҳифасини очиш учун тинчлик шартномасини тузишда ёрдам беришга тайёрлигини айтди. Бу таклиф Европа Иттифоқининг Арманистон ва Озарбайжон ўртасидаги муносабатларни нормаллаштириш ташаббуси билан чиққани сабабли билдирилди.
Франция янгиликлар порталида Озарбайжон ва Арманистон ўртасидаги муносабатларни нормаллаштиришда Россия воситачилиги ҳақидаги мақола муаллифи қуйидагиларни таъкидлади:
“Москва учун Брюсселнинг дипломатик ташаббуси унинг Кавказ судига бостириб киришини англатади, бу эса ўз ҳаракатларига соя солиши билан таҳдид қилади. бу икки собиқ совет республикалари ўртасида тинчлик ўрнатиш”.
Охирги ойларда Арманистон Бош вазири Никол Пашинян ва Озарбайжон президенти Илҳом Алиев Брюсселда икки марта учрашиб, Европа Кенгаши раҳбари Чарлз Мишел воситачилигида тинчлик битимини муҳокама қилган. Мишелнинг сўзларига кўра, июл ойида яна бир учрашув режалаштирилган. Уч томонлама саммит ва икки томонлама алоқалар давомида қатор дипломатик ташаббуслар илгари сурилди. Чегараларни аниқлаш вазифаси билан икки томонлама Арманистон-Озарбайжон чегара комиссияси тузилди.
Европа Иттифоқининг муносабатларни тартибга солишда воситачилик ролидан манфаатдорлиги, шунингдек, Озарбайжон билан Европанинг энергетика хавфсизлиги масалаларида ҳамкорликнинг мустаҳкамланиши билан боғлиқ. Шунинг учун Европа Иттифоқи учун Жанубий Кавказдаги барқарорлик муҳимдир.