Қирғизистоннинг Чўлпон-Ота шаҳрида 20-21 июл кунлари бўлиб ўтадиган Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг тўртинчи маслаҳат учрашувида икки давлат ўртасидаги дўстлик, яхши қўшничилик ва ҳамкорликни мустаҳкамлашга қаратилган янги ҳамкорлик шартномаси имзоланиши кутилмоқда. Шартномани минтақанинг бешта давлати имзолаши кутилмоқда.
Россия вакилларисиз ўтадиган тадбирда ҳамиша бетарафликни сақлашга ҳаракат қилган Туркманистон ва ҳар қандай уюшмага қўшилишдан ўзини тийган Ўзбекистон раҳбарлари иштирок этиши хабар қилинганди.
Бу Россиянинг Украинага бостириб кириши ва Марказий Осиёнинг аксарият республикаларида жиддий қонли воқеалар содир бўлганидан кейин минтақада давлат раҳбарларининг биринчи шундай учрашувидир.
Чўлпон-Отадаги саммит: нима ҳақида?
Давлат раҳбарлари минтақавий хавфсизликка таҳдид ва таҳдидларга биргаликда жавоб беришда Марказий Осиё мамлакатлари ўртасидаги ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш юзасидан фикр алмашадилар, минтақа давлатларининг барқарор иқтисодий ўсишини таъминлаш бўйича ҳамкорликни кенгайтириш истиқболларини муҳокама қиладилар, шунингдек Марказий Осиё мамлакатлари ўртасидаги маданий-гуманитар ҳамкорликни янада мустаҳкамлаш масалалари.
Қозоғистон раҳбарининг “Қозоғистон Республикаси, Қирғизистон Республикаси, Тожикистон Республикаси, Туркманистон Республикаси ва Ўзбекистон Республикаси ўртасида дўстлик, яхши қўшничилик ва Марказий Осиёни ривожлантириш бўйича ҳамкорлик тўғрисидаги шартномани имзолаш тўғрисида”ги фармони лойиҳаси. Бу хабар Марказий Осиё 21 аср расмий сайтида пайдо бўлди.
Ҳужжатнинг тушунтириш хатида қайд этилишича, “геосиёсий ўзгаришлар, халқаро майдондаги кескинлик, глобал хавфсизликка таҳдидларнинг кучайиши шароитида Марказий Осиё давлатлари билан ҳамкорликни чуқурлаштириш Қозоғистон учун тобора муҳим аҳамият касб этмоқда”.
“Минтақавий ҳамкорликни ривожлантириш мақсадида ўзаро ишончга асосланган муносабатларни ўрнатиш, минтақанинг барқарор ривожланишини таъминлаш, минтақада барқарорлик ва хавфсизликни мустаҳкамлаш, турли халқаро муносабатларда минтақа мамлакатлари манфаатларига дахлдор масалаларни илгари суриш бўйича чора-тадбирлар кўрилмоқда. Давлат раҳбарларининг учта маслаҳат учрашуви натижасида минтақавий яқинлашув жараёнлари барқарорлашди.Минтақада конструктив кўп томонлама сиёсий мулоқот йўлга қўйилди”, — дейилади ҳужжатда.
Битимнинг мазмун-моҳияти шундан иборатки, “Томонлар бир-бирига қарши куч ишлатиш ёки куч ишлатиш билан таҳдид қилишдан тийилиш, глобал ва минтақавий даражада тинчлик ва хавфсизликни мустаҳкамлаш йўлида биргаликда ҳаракат қилиш, замонавий чақириқларга қарши курашиш бўйича саъй-ҳаракатларни мувофиқлаштириш мажбуриятини яна бир бор тасдиқлайди. ва таҳдидлар.» “Картнома Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги ўзаро манфаатли ҳамкорликни янада чуқурлаштириш, жаҳон ҳамжамияти билан муносабатларнинг мақбул моделини шакллантириш ва замонавий чақириқ ва таҳдидларга умумий ёндашувни ривожлантириш учун мустаҳкам асос бўлиб хизмат қилиши, шунингдек, минтақада давлатлараро ҳамкорликни ривожлантиришга ҳисса қўшади”.
Беқарорлик шароитидаги бирлик
Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари минтақа манфаатларини ҳимоя қилиш учун бирлашишга ҳаракат қилмоқда. Бу давлат раҳбарлари ўзларининг катта биродарлари – Россия иштирокисиз мустақил равишда учрашадиган камдан-кам ҳолатлардир. Худди шундай тенденция Кавказда ҳам кузатилмоқда. Арманистон Туркия ва Озарбайжон билан муносабатларини яхшилаган ҳолда ташқи сиёсатини бутунлай ўзгартирди, Грузия билан биргаликда минтақада бирлашиш ва бирлашиш тарафдори. Бу иккала минтақа учун ҳам хавфли пайт. Марказий Осиё мамлакатлари ўртасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш ғояси янгилик эмас ва бу ташаббус анчадан бери айтилиб келинмоқда.
Шу мақсадда беш давлат раҳбарлари биринчи марта Нур-Султонда, кейин эса Тошкентда учрашдилар. Кейинроқ саммит Бишкекда бўлиб ўтиши керак эди, бироқ мамлакатдаги ички муаммолар ҳамда ундан кейин ўтган президент ва парламент сайловлари туфайли тадбир бошқа муддатга қолдирилди. Шу боис ўтган йили Туркманистонда маслаҳат учрашуви бўлиб ўтди. Энди навбат Қирғизистондаги саммитга етиб келди. Бўлажак саммит тарихий воқеа бўлиб, агар барча мамлакатлар президентлари бир қарорга келса, минтақа муаммоларини биргаликда ҳал қилиш учун шарт-шароит пайдо бўлади. Бу савдо-иқтисодий, сармоявий ва хавфсизлик соҳаларида ҳамкорликни мустаҳкамлаш учун фойдалидир.
Чўлпон-Ота шаҳрида бўлиб ўтадиган саммит минтақанинг бир қанча давлатларида рўй берган қонли воқеалар, Туркманистонда ҳокимият алмашгани ва Россиянинг Украинага бостириб кириши ортидан Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг илк учрашуви бўлади. Ўтган йили худди шундай учрашув 2021 йил 6 август куни Туркманистонда бўлиб ўтган эди. Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг биринчи маслаҳат учрашуви Нур-Султонда (2018 йил), иккинчиси Тошкентда (2019-йил) бўлиб ўтди. 2020 йилда саммит Қирғизистонда ўтказилиши керак эди, бироқ коронавирус пандемияси туфайли у бир йилга қолдирилди ва 2021 йил август ойида Туркманистон минтақадаги қўшниларини қабул қилди.
Манба: Kierunek Kaukaz