Түрк жана иран-түрк калкы жашаган аймактын нааразылык картинасын изилдөөнүн чегин кеңейтүү менен Иранга көңүл бурбай коюуга болбойт экени көрүнүп турат.
Борбордук Азия өлкөлөрүнө коңшулаш негизги регионалдык оюнчу, көп кылымдар бою Чыгышта маанилүү роль ойноп келген ислам өлкөсү глобалдык нааразылык ысытмасынан четте калган жок.
2022-жылдын январында эле Иранда 24 нааразылык акциялар жана/же иш таштоолор катталган. Алардын 8и бир убакта үч же андан көп шаарларда өткөрүлдү.
Элдин көчөгө чыгышынын негизги себеби дүйнөлүк экономикалык санкциялардын фонунда кыйла начарлап кеткен оор жашоо шарты болду.
Географиялык жактан алганда нааразылык акцияларынын көбү Тегеран менен Тебризде болгон. Рашт, Систан жана Белужистан, Урмия жана Ахвазда азыраак кездешти.
Митингге чыккандардын орточо саны 200-250 кишиге чейин өзгөрүп турду.
Өзгөчө кызыгууну «сегменттик» фактор түзөт. Бир ай ичинде профессионалдык негизде түзүлгөн калктын 8 тобу нааразылык акциясына чыгышты:
- заводдун жана фабриканын жумушчулары
- соттор
- айдоочулар
- мугалимдер
- өрт өчүрүүчүлөр
- муниципалдык кызматтын жумушчулары
- саламаттык сактоо чөйрөсүнүн кызматкерлери
- фондулук биржалардын кызматкерлери
Ардагерлер менен пенсионерлер да өзүнчө нааразычылыкка чыгышты.
2022-ЖЫЛДЫН ЯНВАР АЙЫНДАГЫ НААРАЗЫЛЫК АКТИВДҮҮЛҮГҮНҮН КЫСКАЧА МААЛЫМАТЫ
1) 01. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тебриз (Тебриз кафель заводу)
- Нааразылык активдүүлүгүүн формасы: Иш таштоо.
- Себеп: Эмгек акы боюнча карыздын төлөнбөгөндүгү жана эмгек акынын төмөн деңгээли.
- Катышуучулардын саны: 250-300.
- Катышуучулардын негизги курамы: Тебриз кафель заводунун кызматкерлери.
- Аяктоо: Иш таштоо чиновниктердин профсоюздун талаптарын аткарууга убада бериши менен аяктады. Бир нече сааттан кийин жумушчулар жумушка киришишти.
2) 01. 01. 2022
Жайгашкан жери: Систан жана Белужистан (Нимруз шаарындагы жез кени)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Себеп: Аймактын жашоосунун оор шарты, Кейч жез кенинде калктын ишке тартылбагандыгы.
- Катышуучулардын негизги курамы: Сефидабех Нимроз айыл аймагындагы Омар айылынын тургундары.
- Аяктоо: Систан жана Белужистан провинциясынын губернаторуна нааразычылыгын билдиргенден кийин нааразычылыктын катышуучулары тарап кетишти.
3) 01. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тебриз (Боньян-Дизельдеги команданын стадиону)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Себеп: Табриз футбол клубунун жаман жыйынтыгы (Трактор).
- Катышуучулардын негизги курамы: Футбол күйөрмандары.
- Катышуучулардын саны: 100 дөн ашык.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
4) 02.01.2022
Жайгашкан жери: Хузестан, Гилан, Исфахан (Социалдык камсыздоо кызматтары)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Кыйкырылган ураандар:
-Акысыз дарылоо биздин ажырагыс укугубуз!
-Парламенттин дагы, өкмөттүн дагы улут менен иши жок!
-Канча нерсеге убада бердиңиз, бирок биз укуктарды көрбөдүк!
-Ассимиляцияны алдабастан ишке ашыруу! - Себеп: Жашоо шартынын начардыгы, пенсиялык пландын толук аткарылбагандыгы, бекер медициналык тейлөөнүн жоктугу жана бийликтин убадаларынын аткарылбагандыгы.
- Катышуучулардын негизги курамы: Пенсионерлер.
- Катышуучулардын саны: 100 дөн ашык.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
5) 08.01.2022
Жайгашкан жери: Тегеран, Караж жана 20дан ашык шаарлар (шаардык соттордун алдында)
- Нааразылык акактивдүулүгүнүн формасы: митинг.
- Себеби: Айлык акынын аздыгы.
- Катышуучулардын негизги курамы: Соттор жана сот тутумунун мүчөлөрү.
- Катышуучулардын саны: 30-50.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
6) 08.01.2022
Жайгашкан жери: Тегеран (Тегерандын коомдук транспорт жолдору)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: «Жарык күйгүзүү жана 30 км/саат ылдамдыкта кыймылдоо» принциби боюнча акция. Шаардык автобустун айдоочулары жарык күйгүзүп, 30 км/саат ылдамдыкта шаарды кыдырып чыгышкан, бул шаардык транспортто белгилүү көйгөйлөрдү жаратып, каттамдардын кечигүүсүн жараткан.
- Себеп: Кызматтык классификациянын кайра каралбаганы жана эмгек акы боюнча карыздын төлөнбөгөнү.
- Катышуучулардын негизги курамы: «Вахед» транспорттук ишканасынын айдоочулары.
- Катышуучулардын саны: 50-100.
- Аяктоо: «Жарык күйгүзүп, 30 км/саат ылдамдыкта кыймыл» акциясынын түзүлүшүнө жол бербөө максатында «Вахед» ишканасынын коопсуздук кызматы жана жетекчилиги нааразылык акциясын уюштурууда негизги ролду ойногон айдоочуларга алардын автобустарын аялдамада кармап, бөгөт коюшту.
- Укук коргоо органдарынын иш-аракеттери: автобус компаниясынын ондогон кызматкерлери Тегеран полиция бөлүмүнө чакырылышкан.
7) 09. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тегеран (Шейиттер жана ардагерлер фондунун имаратынын алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүүн формасы: Отурган иш таштоо.
- Катышуучулардын негизги курамы: Иран-Ирак согушунун ардагерлери жана алардын үй-бүлөлөрү.
- Кыйкырылган ураандар: «Биз өзүбүз басиж болгонбуз», «Күйөөлөрүбүз басиж болчу».
- Себеп: Иран-Ирак согушунун ардагерлеринин жана алардын үй-бүлөлөрүнүн жашоо деңгээлинин төмөндүгүнө нааразылык, ошондой эле кызмат өтөгөндүгү үчүн 445 миллион томан өлчөмүндөгү сыйлыктын төлөнбөгөндүгү.
- Катышуучулардын саны: 100-150.
- Аяктоо: Полиция кызматкерлери нааразыларды кетүүгө үндөдү. Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
8) 09. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тебриз («Иран ходро Тебриз» компаниясынын алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүүн формасы: Иш таштоо.
- Себеби: Ходро Тебриз компаниясы жеңил унааларды подрядчы компанияларга өткөрүп берген. Бул компаниялар өз кезегинде айдоочулар менен ачык эмес келишимдерди түзүшкөн. Мындан улам подряддык компания бир жылдан ашык убакыттан бери айдоочулардын эмгек акысын төлөбөй келет.
- Катышуучулардын негизги курамы: «Иран Ходрого» таандык жүк ташуучу унаалардын айдоочулары.
- Катышуучулардын саны: 25-40.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
9) 10. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тебриз (Экономикалык кылмыштар менен күрөшүү комплекси)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Себеп: Нааразылар бир нече жыл мурун буйрутма берген унаалардын кечиктирилиши.
- Катышуучулардын негизги курамы: «Азвико автоунаа өнөр жайы» компаниясынын автоунааларынын кардарлары.
- Катышуучулардын саны: Катышуучулардын саны белгисиз, бирок компания 3000 машинага заказды аткарууга тийиш болгон маалымат берилген.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
10) 13. 01. 2022
Жайгашкан жери: Мешхед, Нека, Керманшах, Сари, Тегеран, Рашт, Йезд, Исфахан, Изех жана Мариван жана 50дөн ашык шаарлар (Ислам Консультативдик Ассамблеясынын имараты)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Уюштуруучулар: Иран маданиятынын ассоциацияларынын координациялык кеңеши.
- Катышуучулардын негизги курамы: Мугалимдер жана билим берүү тармагынын кызматкерлери.
- Кыйкырылган ураандар:
-Тур мугалим – өз укугуңду корго!
-Революциялык чогулуш — жалган убадалар!
-Камактагы мугалим бошотулушу керек! - Себеп: Баллдык система боюнча кесипкөйлүктүн деңгээлин аныктоо жана салыштыруу боюнча пландардын аткарылбагандыгы (кызматтарды, эмгек акыларды, жайгашкан жерлерди ички бөлүштүрүү системасы).
- Катышуучулардын саны: Шаарга жараша катышуучулардын саны 200дөн 300гө чейин өзгөрүп турган.
- Талаптар:
-Иран Конституциясынын 30-беренесин сактоо;
-Мугалимдик ишкердиктин аягында сый акы төлөп берүү;
-Кошумча билим берүү кызматтарына мугалимдерди жалдоо. - Аяктоо: Камакка алынган үчөө: Мохсен Омрани жана Махмуд Малаки, Пируз Нами.
11) 15. 01. 2022
Жайгашкан жери: Ховейза (шаардын муниципалитетинин алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Катышуучулардын негизги курамы: Муниципалитеттин кызматкерлери.
- Себеп: Үч айдан бери айлык төлөнбөшүй, камсыздандыруу төгүмдөрүн 7 айга кечиктирилиши.
- Катышуучулардын саны: 30-50 адам.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
12) 16. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тегеран, Тебриз, Исфахан, Рашт, Хоррамабад, Керманшах, Казвин жана Ахваз (Реакциячыл парламенттин алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Катышуучулардын негизги курамы: Социалдык камсыздоонун пенсионерлери
- Кыйкырылган ураандар:
-Пенсионер өлөт, бирок басмырлоону кабыл албайт!
-Парламент дагы, өкмөт дагы улутту ойлобойт!
-Биз өз укугубузду алмайынча артка кайтпайбыз!
- Себеп: Инфляция, кымбатчылык жана төмөнкү эмгек акылар.
- Катышуучулардын саны: 200-250 адам.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
13) 17. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тебриз (Экономикалык кылмыштар менен күрөшүү комплекси)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Себеп: Нааразылар бир нече жыл мурун буйрутма берген унаалардын кечиктирилиши.
- Катышуучулардын негизги курамы: «Азвико автоунаа өнөр жайы» компаниясынын автоунааларынын кардарлары.
- Катышуучулардын саны: Катышуучулардын саны белгисиз, бирок компания 3000 машинага заказды аткарууга тийиш болгон маалымат берилген.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
Бул январдагы экинчи нааразылык акциясы. Сот органдары жабырлануучуларды колдоо боюнча эч кандай чара көргөн эмес.
14) 19. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тегеран (Тегеран муниципалитетинин алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Катышуучулардын негизги курамы: Өрт өчүрүүчүлөр.
- Себеп: Айлыктарды жана камсыздандырууну өз убагында төлөө көйгөйлөрү. Аткаминерлердин алардын кесиптик көйгөйлөрүнө кайдыгер мамилеси.
- Катышуучулардын саны: 300-400 адам.
- Талаптар: Махид Даваринин (Тегеран өрт өчүрүү башкармалыгынын директору) кызматтан кетиши жана Тегеран шаарынын мэрин жоопко тартуу.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
Социалдык тармактарга жарыяланган видеороликтерде өрт өчүрүүчүлөр алардын көйгөйү чечилбесе, мындай акциялар кайталанаарын эскертишкен.
15) 20. 01. 2022
Жайгашкан жери: Урмия (Урмия шаарынын муниципалитетинин алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Катышуучулардын негизги курамы: Урмия шаарынын автобус айдоочулары.
- Себеби: Муниципалитет тарабынан билеттердин баасын төлөбөгөнү. Урмиянын муниципалитети көбүрөөк киреше алууга аракет кылууда. Буга байланыштуу ал айдоочуларга билет баасынын айырмасын төлөбөй жатат. «Урмия» автобустарынын айдоочулары алган айлык акынын деңгээлин өлкөдөгү инфляциянын азыркы деңгээли менен салыштырууга болбойт дешет.
- Катышуучулардын саны: 100-150.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
16) 20. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тегеран (Ислам кеңешме ассамблеясынын алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Катышуучулардын негизги курамы: Тегеран фондулук биржасынын акционерлеринин тобу.
- Себеп: Акционерлердин активдеринин азайышына алып келген Тегеран фондулук биржасынын индексинин төмөндөшү.
- Катышуучулардын саны: болжол менен 200.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
17) 23. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тегеран (Country Steel Central Fund имаратынын алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Катышуучулардын негизги курамы: Болот эритүү фондунун пенсионерлери.
- Себеп: Пенсионерлердин эмгек акысын теңдөө боюнча мыйзамдын аткарылбай жатканы жана өкмөттүн алардын жашоо-тиричилигине, медициналык көйгөйлөрүнө көңүл бурбагандыгы.
- Кыйкырылган ураандар: «Уурдоону азайткыла, маселебиз чечилет»
- Катышуучулардын саны: 100-150.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
18) 24. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тегеран, Дараб, Мамасани жана Рашт (ар кайсы шаарлардагы Мамлекеттик пенсиялык фонддун имараттарынын алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Катышуучулардын негизги курамы: Пенсионерлер.
- Шылтоо: 19-январда Мохаммад Таги Фаллахинин (Иран Мугалимдер биримдигинин башкы катчысы) жана башка камактагы кесиптештеринин кармалышы, алар алгачкы нааразылык акцияларында кармалган.
- Себеп: Басмырлоо, адилетсиздик, айлыктын аздыгы, мурунку митингдерде камоо, студенттердин акы төлөнүүчү билими, жашоо шартынын начардыгы жана пенсиянын аздыгы.
- Кыйкырылган ураандар: Мамасани шаарындагы пенсионер мугалимдердин чогулушунда сүйлөп жатып, бир мугалим Иранда бекер мектептер жок экенин, Иранда билим берүү класстык негизде болуп калганын айтты.
- Талаптар: Отставкадагы кесиптеши Фаллахи мырзаны жана мурдагы нааразылык акцияларында кармалган башка камактагы мугалимдерди шартсыз бошотуу.
- Катышуучулардын саны: 100-150 адам.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
19) 26. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тегеран (Тондгооян нефтини кайра иштетүүчү заводдун аймагында)
- Нааразылык активдүүлүгүүн формасы: Иш таштоо.
- Катышуучулардын негизги курамы: Тондгоояндагы нефтини кайра иштетүүчү заводдун жумушчулары.
- Себеп: Төлөнбөгөн мыйзамдуу укуктар жана жумуш орундарынын классификация системасынын ишке ашырылбагандыгы.
- Талаптар:
-Убактылуу эмгек келишимдерин бузуу!
-Эмгек акыны реалдуу жашоо минимумуна ылайык жогорулатуу!
-Подряддык ишканаларды жоюу жана формалдуу ишке орноштуруу!
-Кызматтарды классификациялоо планын ишке ашыруу!
-Келишимдик жумушчулар менен расмий жумушчулардын ортосундагы басмырлоону жок кылуу!
-Эмгек акыны жана жөлөк пулдарды кечиктирбестен төлөө!
-Көз каранды эмес профсоюздарды түзүү укугу!
-Подрядчыларды мамлекеттик колдоо. - Катышуучулардын саны: 1800дөн ашык жумушчу.
- Аяктоо: Иш таштоо учурунда жумушчулар өздөрүнүн талаптарынын айрымдарын аткарышты. Бирок алардын эң негизги талабы, тактап айтканда, подряддык компанияларды жоюу чечилбей келет.
20) 28. 01. 2022
Жайгашкан жери: Систан жана Белужистан (Иран-ооган чек арасындагы Милак чек ара терминалы жана Захедандагы Ооганстан консулдугунун алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг
- Катышуучулардын негизги курамы: Түндүк Систан провинциясынын жана Белужистан жарандары.
- Себеп: Гилменд дарыясынан суунун жетишсиздиги жана Ооганстан менен чек арадагы Камал Хан дамбасынын бөгөлүшү.
- Талаптар: Губернатор убада кылгандай суунун агып чыгышын камсыз кылуу.
- Катышуучулардын саны: 500дөн ашык адам болгон.
- Күч колдонуу: Чек арада турган бир нече жүк ташуучу унаалар жабыркады. Социалдык тармактарда жарыяланган маалыматтарга караганда, нааразылар транзиттик жүк ташуучу унааларды Иранга киргизбей, айрым жүк ташуучу унаалардын айнектерин таш менен талкалашкан.
- Аяктоо: Ирандын ички иштер министринин орун басары Мажид Мирахмади чек ара аймагындагы бүгүнкү митингге жооп берип жатып, «андын Гилменд дарыясынан сууга болгон укугу» боюнча маселе сүйлөшүүлөр аркылуу чечилип жатат. Ошондой эле губернатор аймактагы суу көйгөйүн ийинки жылга чейин чечилет деп, дагы бир жолу баса белгиледи. Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
21) 29. 01. 2022
Жайгашкан жери: Мешхед, Нека, Керманшах, Сари, Тегеран, Рашт, Йезд, Исфахан, Изех жана Мариван жана 50дөн ашык шаарлар (билим берүү мекемелеринде)
- Нааразылык активдүүлүгүүн формасы: Иш таштоо.
- Уюштуруучулар: Иран маданиятынын ассоциацияларынын координациялык кеңеши.
- Катышуучулардын негизги курамы: Мугалимдер.
- Себеп: Рангдар боюнча план, маданияттын пенсионерлеринин эмгек акысынын аздыгы.
- Талаптар:
-Иран Конституциясынын 30-беренесин сактоо;
-Мугалимдик ишкердиктин аягында сый акы төлөп берүү;
-Кошумча билим берүү кызматтарына мугалимдерди жалдоо;
-Рейтинг планын ишке ашыруу. - Катышуучулардын саны: 150 — 200 адам.
- Аяктоо: Мугалимдер 31-январда жалпы улуттук митинг өткөрө тургандыктарын билдиришти.
22) 29. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тегеран, Исфахан, Мешхед, Шираз жана башка шаарлар (Ар кандай шаарлардагы Саламаттыкты сактоо министрлигинин өкүлчүлүгү)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Катышуучулардын негизги курамы: Саламаттыкты сактоо тармагынын кызматкерлери.
- Себеби: Туруктуу эмес жумуш жана аз айлык. Көптөгөн ооруканалар жана медициналык университеттер мыйзамдуу жалдоо мүмкүнчүлүктөрүн колдонуунун ордуна медайымдар менен 89 күндүк келишимге кол коюшат. Эмгек келишимдеринин мындай түрлөрү коронавируска каршы күрөштүн алдыңкы сабында турган медициналык кызматкерлердин бул тобун эң аз жумуш коопсуздугу менен калтырды.
- Катышуучулардын саны: 150 — 200 адам.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.
23) 29. 01. 2022
Жайгашкан жери: Ахваз (Ахваз муниципалитетинин имаратынын алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүүн формасы: Иш таштоо.
Нааразылык иретинде жумушчулар иштөөдөн баш тартышкан, ошондой эле таштандыларды шаардын сыртына чыгаруудан баш тартышкан, бул таштандынын көп топтолушуна алып келген. - Катышуучулардын негизги курамы: Ахваз шаарынын муниципалитетинин кызматкерлери.
- Себеп: Иш таштоого ай сайын маяна жана камсыздандыруу төгүмдөрү төлөнбөгөнү, ошондой эле аткаминерлердин кызматкерлердин талабына кайдыгер мамилеси себеп болгон.
- Катышуучулардын саны: 50-100 адам.
- Аяктоо: Иш таштоо шейшембиден баштап уланган жана 29-күнү коопсуздук күчтөрү бир нече жумушчулардын үйлөрүнө кирип, иш таштоону токтот деп коркутушкан.
24) 31. 01. 2022
Жайгашкан жери: Тегеран, Илам, Хамадан, Керманшах, Шираз, Шахиншахр, Тебриз жана башкалар. (Тегеранда — Ислам Консультативдик Ассамблеясынын имаратынын алдында, башка шаарларда — Агартуу департаментинин имаратынын алдында)
- Нааразылык активдүүлүгүнүн формасы: Митинг.
- Уюштуруучулар: Иран маданиятынын ассоциацияларынын координациялык кеңеши.
- Катышуучулардын негизги курамы: Мугалимдер.
- Себеп: Рангдардын жана салыштыруу пландарынын аткарылбаганы баллдык системага ылайык кесипкөйлүк деңгээли (кызматтардын ички бөлүштүрүү, эмгек акы, жана жайгашкан жери боюнча система).
- Кыйкырылган ураандар:
-Тур мугалим – өз укугуңду корго!
-Революциялык чогулуш — жалган убадалар!
-Камактагы мугалим бошотулушу керек! - Талаптар:
-Рангдоо планына каршы;
-Маданияттынк пенсионерлердин эмгек акылары тецдештирилсин;
-Ар кандай маданий топтор үчүн туруктуу жумуш кепилдигин камсыз кылуу. - Катышуучулардын саны: Шаарга жараша катышуучулардын саны 200дөн 300гө чейин өзгөрүп турган.
- Аяктоо: Акция анын катышуучуларынын тарашы менен аяктады.